Omgaan met complexe vraagstukken

Omgaan met complexe vraagstukken

Doelmatiger werken door complexiteit stelt de vraag naar effectiviteit voorop. Doen we de goede dingen?  

Hoe ga je om met problemen? Meestal pakken we problemen aan door ze te ‘temmen’, terug te brengen tot een papieren werkelijkheid van schema’s en een plan van aanpak. Dit kan goed werken bij simpele problemen. Al te vaak echter steekt het daarna ergens anders of in een andere gedaante de kop weer op. Of een ander probleem doet zich voor, dat bij nader inzien alles te maken heeft met het eerste. De vraagstukken die er werkelijk toe doen zijn immers zelden simpel. Ze vragen om een andere manier van werken, om een benadering die de werkelijkheid in al z’n complexiteit niet reduceert, maar erkent, verkent en omarmt. Omgaan met complexiteit is te leren. Daar draait werkplaatsachtig werken om. We pakken een concreet, complex, levend vraagstuk bij de kop. We onderzoeken steeds samen met de betrokkenen wat het geval is en wat doelmatig werken aan dit vraagstuk vanuit complexiteit inhoudt, in denken en doen. Verhalen zijn hierbij van groot belang. Logische, ordentelijke verhalen scheppen orde, maar houden daardoor tegelijk ook veel buiten beeld. Het onderzoek inventariseert daarom welke verhalen we elkaar vertellen over het vraagstuk, binnen een groep en tussen groepen, en hoe die ons voorsorteren op een bepaalde aanpak. Dit resulteert in een narratief startdocument. De diversiteit in verhalen laat zien dat een voor complex probleem niet één oplossingsrichting is. Dat opent de mogelijkheid van een gesprek tussen de perspectieven, zonder dat de een het wint van de ander. Daardoor kan in richtlijnen en protocollen neergeslagen ervaringskennis gaan stromen en wordt de papieren werkelijkheid (ingewikkeldheid) weer verbonden met de ervaren werkelijkheid (complexiteit) van het concrete levende vraagstuk: een weefsel en stroom van gebeurtenissen, acties, interacties, feedback, besluiten, voornemens en toeval. Door dit gesprek ontstaat nieuwsgierigheid naar en betrokkenheid bij elkaars kennis. Uitgaan van de ervaren werkelijkheid creëert ruimte en aandacht voor het historische proces en het specifieke, de context waarin de gebeurtenissen plaatsvinden; en dus voor ‘emergentie’, het contextafhankelijke en bijzondere van een gebeurtenis, het non-lineaire en dus niet planbare karakter, eigenschappen van een systeem die niet af te leiden en te begrijpen zijn uit de delen ervan. Een vraagstuk op deze manier onderzoeken erkent en verkent de complexiteit en leidt tot andere oplossingen: geen blauwdruk of plan van aanpak, maar pragmatisch, met gebruik van de ervaringskennis die iedereen heeft om zo beter om te gaan met complexe vraagstukken, tot doelmatiger werken door complexiteit. In de bijlage Ingewikkeldheid en Complexiteit wordt dit verder onderbouwd en in de bijlage 'Sprong in het Diepe' wordt een praktijkvoorbeeld gegeven uit de Waterwereld.

Altijd bereid tot nadere uitleg en gesprek, Albert Cath

albert.cath@planet.nl

Tags: 

Bijlagen: