Op 8 juni 2016 is Julien Haffmans overleden. Julien was vanaf het eerste uur betrokken bij Campus Orleon en we verliezen met haar een bevlogen collega-bouwer aan deze vrijplaats voor mensen met zin in onderzoek. Zin in onderzoek had zij zeker, zowel in het creatief en kritisch meedenken over wat onderzoek eigenlijk is en wat je ermee zou kunnen, als in het actief meeonderzoeken van urgente vraagstukken in de samenleving en hoe je die met wijsheid uit diezelfde samenleving kunt aanpakken. Het voor de campus karakteristieke ‘zwermonderzoek’ komt mede uit haar koker en heeft zij met haar bijdrage aan diverse zwermonderzoeken mee verfijnd. Haar scherpe geest is duidelijk zichtbaar in bijvoorbeeld Nacht Van de Nieuwe Macht en Te slim voor de arbeidsmarkt?

Maar meer nog dan gewaardeerd lid van Campus Orleon was Julien een dierbare vriendin van mij, en ik wil graag vanuit deze vriendschap iets over haar vertellen.

Ik leerde Julien zo’n 15 jaar geleden via via kennen toen zij voorzitter was van het destijds NVOA (Netwerk Vrouwelijke Organisatieadviseurs). Ik ben zelf geen organisatieadviseur en ook niet feminist genoeg om onder de vlag van ‘vrouwelijke’ de helft van de mensheid uit te sluiten, dus ik voelde me weinig aangetrokken tot dit gezelschap. Julien zag in mijn weerbarstige afstandhouderij echter alleen maar de uitdaging om deze soms wat norse Einzelgänger toch te betrekken, en ze wist me te strikken voor de redactie van de NVOA-nieuwsbrief. Er is echter meer voor nodig dan een gelegenheid om mijn schrijfhobby uit te leven, dus na een tijdje hield ik het toch voor gezien. Onze vriendschap bleef.

Julien en ik deelden de overtuiging dat werken zonder inzet voor een betere samenleving in het beste geval louter zielloze flut is en in het ergste geval de problemen in de samenleving alleen maar groter maakt. Deze activistische houding, gekoppeld aan een totaal onvermogen om autoriteit kritiekloos te aanvaarden, heeft in ons beider geval het werkend bestaan niet eenvoudiger gemaakt. Het thema van in- en uitsluiting is dan ook in onze talloze gesprekken uitvoerig aan de orde geweest, met ‘de vrijplaats’ als concept voor samenleven als gevolg. Een lastig concept om te verkopen, zo bleek, maar ook toen al hadden we allebei een houding van ‘fuck it, we doen het gewoon’. Julien heeft dit concept als leidraad gebruikt bij onder andere het Volkskrantgebouw en Acta; voor die laatste broedplaats stond zij aan de wieg van coöperatie Open Acta. Voor mij bood het de handvatten om Campus Orleon vorm te geven volgens mijn eigen idealen, waar zij vervolgens voortdurend waakzaam op bleef. Voor Julien was congruentie namelijk een belangrijk principe. Ze ging vaak het gesprek aan om te onderzoeken of je wel deed wat je zei; niet om je ergens op te willen betrappen, maar om je handelen in lijn te houden met je idealen.

Gesprekken met Julien konden naast inspirerend ook wel eens irritant en vermoeiend zijn (ze zeggen wel eens ‘over de doden niets dan goed’, maar toen leefde ze nog dus dan mag het). Dat kwam bijvoorbeeld voor als ze in haar systeemdenken op paradoxen stuitte (ik noem het zelf mind fucks), die ze dan probeerde op te lossen door in de meerlagigheid van het bestaan een gedachtesprong naar een ander niveau te maken. Ze leek daarin een hiërarchie te willen hanteren, ik vermoed ingegeven door spiral dynamics want daar had ze het vaker over; een theorie die ik persoonlijk vrij waardeloos vind juist vanwege de afgedwongen volgorde waarin processen zich dienen te ontwikkelen. Hier botste ons denken dan en vond ik van ‘het zal allemaal wel’, waarop zij op een later moment onverdroten de draad weer oppakte, want ze kon erg vasthoudend zijn. We hebben dit uiteindelijk verzoend door het te gaan hebben over horizontale hiërarchie en schaalverschillen.

In november 2014 bleek dat Julien ziek was. Terwijl ze bezig was met de behandelingen verloor ze, op 10 januari 2015, geheel onverwacht haar geliefde levensgezel Onno, met wie ze ook bouwde aan haar ideaal van de vrijplaats. Juliens vermogen om mensen in vriendschap aan zich te binden, ook via haar werk, manifesteerde zich in de vrijgevige steun die zich in de maanden die volgden bij haar aandiende. Even leek de behandeling iets te doen, maar in september werd opnieuw vastgesteld dat ze ziek was. Vanaf oktober ben ik veel bij haar geweest en hebben onze gesprekken zich verder verdiept en verbreed, teruggebracht tot de schaal van ons eigen leven. Ze wilde leven en terwijl ze zich met alle medische middelen die voor handen waren inzette om dat te blijven doen, dacht ze ook veel na over wat dat leven eigenlijk is. Familie kwam als onderwerp regelmatig voor, goeie mannen en floppo’s, liefde en vriendschap, loyaliteit en solidariteit, kaf-koren-en-korenbloemen, en tegen het einde dus ook: afscheid nemen. Wel wetende dat ze niet beter ging worden, zeiden we om het gewicht daarvan te verlichten regelmatig ‘fuck it’, en zetten dan haar ziekte even in de pauzestand om bij te kunnen komen. Ze wilde elke dag een feestje in gezelschap en we spraken af dat ze de dood als laatste gast zou ontvangen. Die klopte op 8 juni in de vroege ochtend aan.

Eigenwijze donder Sjuul is er niet meer. Dat is een moeilijk gegeven om mee om te gaan. ‘Missen’ is als woord dat die lading dekt maar zo zo.

Floor Basten

Iets lezen van Julien? Ik beveel van harte aan:

Vrijplaatsen – ‘hangplek voor vrije gedachten’
Vrijgeleiden als interventie. Leiderschap van niks en het gaat nergens over